F U Z U L İ

Âzerî asıllı olan Fuzûlî’nin adı Mehmed’dir. Babası, Hille müftüsü Süleyman Efendi’dir.
Fuzûlî, çocukluk yıllarını, Irak Akkoyunlu Türk Devleti, gençlik yıllarını Safevî hükümdârı Şah İsmâil, olgunluk ve ihtiyarlık yıllarını ise Kânûnî Sultan Süleymân Han idâresinde geçirmiştir.
Çok mükemmel bir tahsîl ile zamânının meşhûr âlimleri arasına giren Fuzûlî, Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere üç dilde de pek meşhûr ve değerli eserler vücûda getirmiştir. Bilhassa Türkçe şiirleri bakımından kendisine ikinci Ali Şir Nevâî denilmiştir. Bir başka ifâdeyle de “şâir-i mâder-zât”, yâni “anadan doğma şâir” olarak anılagelmiştir.
Onun “Fuzûlî” mahlasını alması hayli nüktelidir:
Fuzûlî, şiire başladığı yıllarda çeşitli mahlaslar kullanmış, fakat bunları başka şâirlerin de kullandıklarını görünce hepsinden vazgeçmiştir. Nihâyet ilk bakışta “gereksiz, boşboğaz ve fodul” gibi mânâlara geldiğinden hiç kimsenin mahlas olarak alamayacağı “Fuzûlî” kelimesini keşfetmiş ve severek tercih etmiştir. Zîrâ bu kelime, fazl’ın çoğuludur ki, “şahsî üstünlüklerle, yâni fazîletlerle alâkalı” mânâsına da gelmektedir.
Fuzûlî, bu mahlası tercihini Farsça dîvânının mukaddimesinde:
“Düşündüm; eğer şiirde başkaları ile müşterek bir mahlas alırsam muvaffak olamadığım takdîrde bana yazık olur. Muvaffak olursam mahlas ortağıma zulmetmiş olurum. Bunu ortadan kaldırmak için kimsenin kabûl etmediği ve edemeyeceği bir mahlas aldım. Böylece mahlas sebebiyle gelebilecek üzüntülerin kapısını kapadım ve şiirlerin karışması endişesinden kurtuldum.” şeklinde anlatır.
Bir şiirinde de şöyle der:
“Kötü bir nâm almam, beni halk arasına karışmaktan uzak tuttu. Bu suretle kendi köşeme çekilip hüner elde etmekle meşgul oldum. Allâh’a şükür olsun fenâ sandığım şey iyi çıktı. Dikenim gül, toprağım altın, taşım da mücevher oldu.”

Hasılım yok ser-i kuyunda beladan gayrı

Garazım yok reh-i aşkında fenadan gayrı

Senin etrafında elde edebildigim bir sey yok beladan baska, Bir amacım yok aşkının yollarında kendimi kaybetmekten başka .

Ney-i bezm-i gamem ey ah ne bulsan yele ver

Oda yanmış kuru cismimde hevadan gayrı

Uzuntu toplulugunun neyiyim, ne bulursan rüzgara ver , Ateşle yanmış kuru cismimde havadan başka.

Perde çek çehreme hicran günü ey kanlı sirişk

Ki gözüm görmeye ol mah-likadan gayrı

Hicran günü yüzüme bir perde çek ey gözyaşı, Ki gözüm kimseyi görmesin o ay yüzlü güzelden başka.

Yetti bikesliğim al gayete kim çevremde

Kimse yok çevrile girdab-ı beladan gayrı

Yetti artık kimsesizliğim, çevremde kim varsa al, Dönen hiç bir şey yok bela girdabından başka.

Ne yanar kimse bana ateş-i dilden özge

Ne açar kimse kapım bad-ı sabadan gayrı

Ne yanar kimse bana gönül ateşinden özge, Ne açar kimse kapımı sabah rüzgarından başka

Bozma ey mevc gözüm yaşı hababın ki bu seyl

Koymadı hiç imaret bu binadan gayrı

Ey dalga! bu sel gözümün yaşının bir kabarcığıdır, bozma, Eağlam hiç bir şey bırakmadı bu binadan başka

Bezmi aşk içre fuzuli nice ah eylemeyem

Ne temettu bulunur bende sadadan gayrı

Aşk alemi içinde ah edip sızlanma ey fuzuli! Ne kar bulabilirsin ki kendinde bu sedadan başka.